به نقل از روابط عمومی دانشگاه: دکتر شهرام محقق متخصص پزشکی ورزشی و عضو هیات علمی دانشگاه  تاکید کرد: ورزش در شرایط آلودگی هوا ممکن است سبب تشدید اثرات  منفی آلودگی هوا برانسان شود.

دکتر محقق با اشاره به اثرات منفی ورزش در هوای آلوده بر بدن اظهار داشت: با وجود تاثیرات مثبت ورزش بر سلامت جسم و  روح،   باید توجه داشت که  ورزش در هوای آلوده ممکن است سبب تشدید اثرات  منفی آلودگی هوا برانسان شود. زیرا اولا در حین  ورزش میزان تهویه ریوی و ظرفیت انتشار گاز در ریه  افزایش یافته و  امکان ورود میزان بالاتری از ذرات معلق و گازهای آلوده را به داخل بدن فراهم می سازد.

وی افزود: بررسیها نشان داده که  در حین ورزش میزان جایگیری ذرات معلق در ریه بطور  مستقیم متناسب با میزان تهویه ریوی در دقیقه است و در مقایسه با تنفسهای سطحی و سریع،  تنفسهای عمیق و آهسته سبب رسوب میزان بالاتری از این ذرات در ریه  می شوند.  میزان رسوب ذرات معلق کمتر از یک دهم میکرون در ریه در حین  ورزش با شدت  متوسط حدود 5 برابر حالت استراحت گزارش شده است.

دکتر محقق در ادامه گفت: از سوی دیگر در حین ورزش بخصوص ورزش با شدت بالا به دلیل این که تنفس عمدتا از طریق دهان صورت می پذیرد مواد آلاینده و ذرات معلق  بدون عبور از سد مخاط بینی که امکان جذب و به دام اندازی آلاینده های هوا را دارد مستقیما وارد مجاری هوایی پایین تر و ریه ها می شود. به همین دلیل برخی آلاینده های هوا  نظیر ازن و اکسیدهای نیتروژن  در حین ورزش  حتی در  غلظتهای پایین سبب ایجاد آسیب های ریوی می شوند که در حالت استراحت فقط با غلظتهای بالای این آلاینده ها ایجاد می شوند.

این متخصص پزشکی ورزشی دانشگاه خاطرنشان کرد: باید توجه داشت میزان نفوذ ذرات معلق به داخل ریه به اندازه این ذرات بستگی دارد بطوری که ذرات کمتر از دو و نیم میکرون و بویژه کمتر از یک دهم میکرون شانس بیشتری برای رسیدن به بافت ریه داشته  و ذرات بزرگتر از آن عمدتا در مجاری هوایی بالاتر به دام می افتند.  ازآنجایی که در گازهای خروجی از  اگزوز خودروها  عمدتا اندازه ذرات معلق کمتر از دو نیم میکرون است  انجام ورزش در فضای باز در نزدیکی بزرگراه ها و مراکز تراکم  خودروها با احتمال خطر بیشتری همراه بوده و با افزایش فاصله از این مراکز  تعداد ذرات معلق بصورت قابل ملاحظه ای  کاهش می یابد.  بنحوی که در  فاصله 80 متری از یک بزرگراه فرضی  تعداد ذرات معلق در حدود یک سوم این تعداد در فاصله 30 متری از این بزرگراه در شرایط مشابه  است .

وی افزود: همچنین استنشاق گازهای خروجی خودروها  بصورت تازه احتمال آسیب رسانی را بالا می برد که بدلیل اثرات هم افزایی آلاینده ها در داخل بدن است.  عامل مهم دیگر در افزایش یا کاهش غلظت ذرات معلق شدت و جهت باد است. بنحوی که سبب کاهش قابل ملاحظه غلظت در مناطق بالادستی و افزایش غلظت در مناطق پایین دستی وزش باد می شود .

دکتر محقق در ادامه گفت: برخی آلاینده ها در کوتاه مدت اثرات اختصاصی تری بر روی بیماران دارند. برای مثال آلاینده های مونوکسیدکربن و ذرات معلق با ایجاد اسپاسم و تنگی عروق کرونر سبب تشدید بیماریهای قلبی عروقی   و پر فشاری خون  می شوند. به همین دلیل میزان سکته های قلبی و مغزی در شرایط آلودگی هوا افزایش می یابد. آلاینده های ازن و  دی اکسیدگوگرد بیشتر برای بیماران ریوی بویژه بیماران آسمی و یا کسانی که زمینه آلرژیهای تنفسی را دارند مشکل آفرین بوده و سبب ایجاد و یا تشدید بیماری زمینه ای آنها می شود. دی اکسید گوگرد در برخی ورزشکاران به عنوان علت اصلی آسم ناشی از ورزش که به معنی ایجاد حملات آسم در حین ورزش است معرفی شده است.

وی افزود: بطور کلی ورزشکاران استقامتی نظیر رشته های دو ، دوچرخه سواری، پیاده روی نسبت به اثرات منفی آلاینده ها حساستر از  ورزشکاران قدرتی و سرعتی نظیر وزنه برداری و دوی سرعت هستند. شواهد بسیارنشان می دهد که ورزشکاران رده بالا و حرفه ای بخصوص آنهایی که در آب وهوای سرد ورزش می کنند یا شناگران ، مستعد بروز مشکلات راههای تنفسی هستند و به همین دلیل نسبت به اثرات آلاینده های هوا حساستر می باشند.  همچنین تطابق با آلاینده های هوا  به معنی  تمرین در شرایط آلودگی هوا به منظور آمادگی برای انجام مسابقه در چنین شرایطی ازلحاظ علمی بدلیل ایجاد و تشدید اثرات آلاینده ها بر بدن ورزشکار مردود بوده و توصیه نمی شود. 

این عضو هیات علمی دانشگاه برای  پیشگیری و به حداقل رساندن اثرات منفی آلاینده ها حین ورزش توجه به نکات زیر را الزامی دانست و به هموطنان چنین توصیه کرد:

1- از انجام ورزش در فضای باز در نزدیکی بزرگراهها و مراکز تراکم خودروها  حتی الامکان خودداری شود و محل ورزش دست کم 250 متر با بزرگراههای پر تردد فاصله داشته باشد. از آنجایی که  برخی آلاینده ها نظیر ازن و ذات معلق فاقد غلظت آستانه ای هستند که در زیر آن بدون تاثیر  منفی بر بدن باشند  ضروری است که در بیشترین فاصله ممکن از بزرگراهها و مراکز تردد خودروها به انجام فعالیتهای ورزشی پرداخت. این امر بخصوص در شرایط آلودگیهای  شدیدتر هوا و در افراد حساس به این آلاینده ها  نظیر کودکان، سالمندان، بیماران قلبی و ریوی و بیماران دیابتی حایز اهمیت است.

2 –محل انجام ورزش در بوستانها و محیطهای پردرخت بخصوص درختان همیشه سبز باشد. این امر بخصوص در ورزشگاه هایی که در نزدیکی  بزرگراهها و مراکز پر ترافیک شهر واقعند حایز اهمیت است . درختان و فضای سبز با تلطیف هوا و جذب ذرات معلق ریز و تبدیل آنها به ذرات معلق درشتتر از خطر نفوذ این ذرات بداخل ریه می کاهند.

3-از آنجایی که غلظت آلاینده ازن با افزایش دمای هوا افزایش می یابد ضروری است بیماران ریوی( مبتلایان به آسم و آلرژیهای تنفسی) کودکان و سالمندان در ساعات گرم روز (بویژه ساعات بعداز ظهر) که ساعات اوج غلظت این آلاینده است ، از انجام ورزش شدید و طولانی خودداری کنند. منظور از ورزش شدید ورزشی است که نیازمند قدرت عضلانی بالایی بوده و سبب افزایش قابل ملاحظه تعداد تنفس شود.

3-اطلاع ازوضعیت آلودگی هوا در محل ورزش و الگوهای تغییرات ساعتی آلاینده ها برای انجام ورزش در فضای باز حایز اهمیت بالایی است. الگوهای تغییرات ساعتی آلاینده ها در هر منطقه متاثر از شرایط اقلیمی و توپوگرافیک آن منطقه است و با بررسی چندین ساله میانگین  غلظتی ساعتی آلاینده ها بدست می آید. در تهران غلظت آلاینده ها در شرایط غیر اضطرار در ساعات اولیه صبح (قبل از 7 صبح) در حداقل خود بوده و مناسب انجام ورزشهای استقامتی در فضای باز و برگزاری مسابقات این رشته های ورزشی است.

4-در شرایط اضطرار آلودگی هوا که غلظت آلاینده های هوا در تمامی ساعات شبانه روز بالاست بهتر است نه تنها بیماران بلکه ورزشکاران نیز از انجام ورزش شدید در فضای باز خودداری کنند  و در محیطهای سرپوشیده با تهویه مناسب به انجام  ورزش بپردازند. تهویه مناسب محیطهای سرپوشیده در برخی ورزشها نظیر شنا حایز اهمیت ویژه است زیرا در غیر اینصورت سبب تحریک مجاری تنفسی و آسیبهای ریوی  ناشی از استنشاق ترکیبات کلر دار می شود. همچنین استنشاق دود سیگار خود یا دیگران در محیطهای سرپوشیده بدلیل بالارفتن شدید غلظت مونوکسید کربن در خون خطرناک بوده و هم سبب بروز حملات قلبی عروقی و هم کاهش شدید کارایی ورزشی ورزشکاران خواهد شد.

5- بیمارانی که دچارعفونتهای تنفسی  نظیر سرماخوردگی و  سینوزیت  هستند نسبت به اثرات منفی آلایند های هوا حساستر هستند . از طرفی ورزش سنگین و شدید  فرد را مستعد ابتلا به  این دسته از عفونتها می کند . لذا ضروری است ورزشکاران حرفه ای و غیر حرفه ای که بطور منظم به انجام ورزشهای سنگین می پردازند تدابیر پیشگیرانه را  برای مبتلا نشدن به عفونتهای تنفسی  بکار بندند که شامل شستشوی مکرر دستها با آب و صابون، پرهیز از مواجهه نزدیک با افراد بیمار، و تزریق سالیانه واکسن آنفولانزا برای ورزشکاران با مشکلات زمینه ای نظیر آسم است. همچنین در صورت بیماری باید حتی الامکان تا یک هفته از انجام ورزش شدید پرهیز کنند . البته در صورت داشتن تب تا زمان قطع تب نباید به انجام ورزش و مسابقه بپردازند.

6- گرم کردن بدن قبل از انجام ورزش و انجام ورزشهای متناوب  ازروشهای ثابت شده  کاهش  شدت  آسم ناشی از ورزش است .گرم کردن بدن را می توان با  انجام ورزش هوازی باشدت پایین بمدت 10 تا 15 دقیقه همراه با حرکات کششی انجام داد. انجام ورزش متناوب به معنی انجام چرخشی ورزش شدید و سبک  است.

7-مصرف مایعات در شرایط ورزش در هوای آلوده باید افزایش یابد . مصرف مایعات باید قبل ، در حین  و پس از ورزش افزایش یابد که هدف این است که ادرار تولید شده رقیق باشد. کم آبی بدن به پوشش مجاری هوایی آسیب رسانده و سبب تشدید اثرات آلاینده های هوا بر دستگاه تنفسی می شود . مصرف مکملها و آنتی اکسیدانها نظیر ویتامین سی و ای قبل از ورزش  به منظور پیشگیری و به حداقل رساندن اثرات آلاینده های هو ا علیرغم  وجود برخی شواهد  هنوز کاملا به اثبات نرسیده است و نمی توان برای همه ورزشکاران توصیه کرد.